Symbole Pneumatyczne
Spis treści:
| Nr | Symbol graficzny | Objaśnienie symbolu |
| 1. Symbole podstawowe | ||
| 1 |  | Przewód:
|
| 2 |  | Przewód:
Filtr |
| 3 |  | Obrysowanie dwóch lub więcej symboli elementów funkcjonalnych stanowiących zespół w obrębie jednego urządzenia |
| 4 |  | Elementy mechaniczne (wał, dźwignia, tłoczysko) |
| 2. Symbole funkcyjne | ||
| 1 |  | Trójkąt równoboczny wskazuje kierunek przepływu czynnika pneumatycznego |
| 2 |  | Strzałka prosta lub ukośna wskazuje:
|
| 3 |  | Ruch obrotowy w określonym kierunku |
| 4 |  | Strzałka ukośna (długa) wskazuje możliwą zmienność albo nastawialność pompy, sprężyny, elektromagnesu itd. |
| 5 |  | Element elektryczny lub przewód elektryczny |
| 6 |  | Zamknięcie kanału lub odcięcie drogi przepływu |
| 7 |  | Oddziaływanie elektryczne liniowe w przeciwnych kierunkach |
| 8 |  | Wskaźnik temperatury lub kontrola temperatury |
| 9 |  | Napęd główny |
| 10 |  | Sprężyna |
| 11 |  | Dławienie czynnika roboczego |
| 12 |  | Miejsce dla uproszczonego symbolu zaworu zwrotnego |
| 3. Przewody i łączniki | ||
| 1 |  | Przykłady połączenia przewodów lub kanałów |
| 2 |  | Skrzyżowanie przewodów lub kanałów bez połączenia |
| 3 |  | Przewód giętki, elastyczny (zwykle łączący części ruchome) |
| 4 |  | Odpowietrznik ciągły |
| 5 |  | Odpowietrznik chwilowy |
| 6 |  | Odpowietrznik chwilowy o zadanej wartości |
| 7 |  | Droga wylotowa powietrza nie przystosowana do łącznika |
| 8 |  | Droga wylotowa powietrza z łącznikiem |
| 9 |  | Szybkozłączka bez mechanicznie otwieranych zaworów zwrotnych:
|
| 10 |  | Szybkozłączka z mechanicznie otwieranymi zaworami zwrotnymi:
|
| 11 |  | Łącznik kątowy obrotowy z jednym przewodem |
| 12 |  | Łącznik kątowy obrotowy z trzema przewodami współśrodkowymi |
| 4. Mechanizmy i sposoby sterowania | ||
| 1 |  | Symbole sposobów sterowania zaworem mogą być rysowane w dowolnym dogodnym położeniu, prostopadle do skrajnej ścianki prostokąta symbolu zaworu |
| Części mechaniczne | ||
| 2 |  | Tłoczysko - ruch liniowy w dwóch kierunkach (strzałka nie jest obowiązująca) |
| 3 |  | Wał - ruch obrotowy o dwóch kierunkach (strzałka nie jest zobowiązująca) |
| 4 |  | Zapadka o dwóch kierunkach działania - mechanizm do ręcznego utrzymywania określonego położenia, stałego do granicznej wartości siły |
| 5 |  | Blokada o jednym kierunku działania - mechanizm do blokowania urządzenia. Odblokowanie dokonuje się za pomocą niezależnego sposobu sterowania. Symbol sposobu sterowania jest umieszczony w trójkącie |
| 6 |  | Przerzutka o dwóch kierunkach działania - mechanizm zabezpieczający przed zatrzymywaniem w środkowym martwym położeniu |
| 5. Sposoby sterowania | ||
| Sterowanie siłą mięśni | ||
| 1 |  | Symbol ogólny, bez wskazania sposobu sterowania Nieokreślona liczba kierunków działania |
| 2 |  | Przycisk wciskany (jeden kierunek działania) |
| 3 |  | Przycisk wyciągany (jeden kierunek działania) |
| 4 |  | Przycisk wciskany i wyciągany (dwa kierunki działania) |
| 5 |  | Dźwignia |
| 6 |  | Pedał (jeden kierunek działania) |
| 7 |  | Pedał dwukierunkowy (dwa kierunki działania) |
| Sterowanie mechaniczne | ||
| 8 |  | Popychacz lub trzpień (jeden kierunek działania) |
| 9 |  | Popychacz z nastawną długością (jeden kierunek działania) |
| 10 |  | Sprężyna (dwa kierunki działania) |
| 11 |  | Rolka (dwa kierunki działania) |
| 12 |  | Rolka (jeden kierunek działania) |
| Sterowanie elektryczne | ||
| 13 |  | Element elektryczny liniowy, (np. elektromagnes) z jedną cewką (jeden kierunek działania) |
| 14 |  | Element elektryczny liniowy, (np. elektromagnes) z dwoma cewkami w jednym zespole, działającymi w kierunkach przeciwnych |
| 15 |  | Element elektryczny liniowy, (np. silnik momentowy) z dwoma cewkami o zmiennych charakterystykach w jednym zespole (dwa kierunki działania) |
| 16 |  | Silnik elektryczny |
| 17 |  | Element piezoelektryczny |
| Sterowanie przez wzrost lub spadek ciśnienia (jeden kierunek działa) | ||
| Sterowanie bezpośrednie | ||
| 18 |    | Sterowanie za pomocą ciśnienia
|
| 19 |   | Sterowanie ze wspomaganiem przez wzrost ciśnienia (sterowanie hydrauliczne lub pneumatyczne) Sterowanie ze wspomaganiem przez spadek ciśnienia (sterowane hydraulicznie lub pneumatycznie) |
| 20 |  | Sterowanie różnicowe (z wykorzystaniem różnicy powierzchni przeciwległych) |
| 21 |  | Wewnętrzna droga sygnału sterującego (sterowanie zaworu ciśnieniem własnym czynnika przepływającego przez zawór) |
| 22 |  | Zewnętrzna droga sygnału sterującego |
| Sterowanie pośrednie (zaworem pomocniczym) | ||
| 23 |  | Sterowanie z wykorzystaniem wzrostu ciśnienia pneumatycznego w sterowaniu jednostopniowym (z wewnętrznym zasilaniem sterowania, bez sterowania wstępnego) |
| 24 |  | Sterowanie z wykorzystaniem spadku ciśnienia pneumatycznego w sterowaniu jednostopniowym (z wewnętrznym zasilaniem sterowania, bez sterowania wstępnego) |
| 25 |  | Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnes i ciśnienie pneumatyczne, zewnętrzne zasilanie sterowania) |
| 26 |  | Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnes i ciśnienie pneumatyczne, wewnętrzne zasilanie sterowania) |
| 27 |  | Sterowanie dwustopniowe (np. kolejno ciśnienie pneumatyczne i ciśnienie hydrauliczne), wewnętrzne zasilanie sterowania, zewnętrzne odprowadzanie cieczy sterującej, uprzednie sterowanie wstępne |
| Sprzężenie zwrotne | ||
| 28 |  | Sprzężenie zwrotne zewnętrzne (symbol ogólny) Wartość zadana i wartość mierzona wielkości regulowanej są sprawdzane poza zaworem |
| Zastosowanie symboli mechanizmów i sposobów sterowania złożonych, w symbolach urządzeń kompletnych | ||
| 29 |  | Symbole sposobów sterowania o jednym kierunku działania są rysowane obok symbolu graficznego elementu, którym sterują, w taki sposób, jakby urojenie siły na symbolu graficznym elementu przesuwały go w inne położenie |
| 30 |  | Dla zaworów o trzech lub więcej położeniach sterowanie położeniami wewnątrz symbolu może być wyraźnie pokazane poprzez przeciągnięcie wewnętrznych linii granicznych symbolu graficznego zaworu w górę lub w dół i przez dodanie do tych linii odpowiednich symboli sterowania |
| 31 |  | Jeżeli objaśnienie nie jest wystarczające, to dla zaworów o trzech położeniach symbole mechanizmów sterujących dla położenie środkowego można umieszczać na skrajnych ściankach symbolu |
| 32 |  | Jeżeli element sterowany jest ustalany w położeniu środkowym, neutralnym za pomocą ciśnienia, to należy dorysować dwa odrębne trójkąty na obu skrajnych ściankach symbolu |
| 33 |   | Przy sterowaniu równoległym (OR) symbole mechanizmów i sposób sterowania powinny być rysowane jeden obok drugiego, np.: elektromagnes albo przycisk będą uruchamiały zawór główny niezależnienie od siebie Przy sterowaniu szeregowym (AND) symbole kolejnych stopni sterowania są przedstawiane w jednej linii np.: elektromagnes uruchamia zawór sterujący, który następnie uruchamia zawór główny |
| 34 |  | Listwy mechanizmu zapadkowego powinny być tak rysowane, aby były podzielone na taką samą liczbę segmentów i umieszczone w tej samej kolejności jak w elemencie sterowanym. Wycięcie powinny być zaznaczone tylko w tych położeniach, w których następuje ustalenie. Linia obrazująca zapadkę powinno być rysowana na segmencie listwy odpowiednim do przedstawionego na symbolu graficznym położenia zaworu sterującego |
| 6. Przetwarzanie i gromadzenie energii | ||
| Obrotowe przetworniki energii | ||
| 1 |  | Silnik pneumatyczny |
| 2 |  | Silnik pneumatyczny o zmiennej objętości roboczej |
| 3 |  | Silnik pneumatyczny o dwóch kierunkach przepływu, o stałej objętości roboczej |
| 4 | | Silnik pneumatyczny o dwóch kierunkach przepływu, o zmiennej objętości roboczej |
| 5 |  | Sprężarka |
| 6 |  | Silnik pneumatyczny o ruchu wahadłowym, o ograniczonym kącie obrotu (np.: cylinder obrotowy), o dwóch kierunkach obrotów |
| 7. Liniowe przetworniki energii | ||
| 1 |  | Siłownik pneumatyczny jednostronnego działania pchający |
| 2 |  | Siłownik pneumatyczny jednostronnego działania ciągnący ze sprężyną |
| 3 |  | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z dwustronnym tłoczyskiem, z hamowaniem dwustronnym nastawialnym |
| 4 |  | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z jednostronnym hamowaniem o sałej wartości |
| 5 |  | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania, z hamowaniem dwustronnym nastawialnym, z bestykową sygnalizacją położenia tłoka |
| 6 |  | Cylinder (siłownik) teleskopowy pneumatyczny jednostronnego działania |
| 7 |  | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z dwustronnym tłoczyskiem |
| 8 |  | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z dwustronnym wydrążonym tłoczyskiem i tłokiem |
| 9 |  | Beztłoczyskowy siłownik pneumatyczny ze sprzężeniem mechanicznym, z hamowaniem dwustronnym nastawialnym, z bezstykową sygnalizacją położenia tłoka |
| 10 |  | Siłownik pneumatyczny udarowy |
| 11 |  | Siłownik pneumatyczny "tandem" dwustronnego działania z jednostronnym tłoczyskiem i bezstykową sygnalizacją położenia tłoka |
| 12 |  | Siłownik pneumatyczny czteropołożeniowy i bezstykową sygnalizacją położenia tłoka |
| 13 |  | Siłownik pneumatyczny beztłoczyskowy ze sprzężeniem magnetycznym i hamowaniem dwustronnym nastawialnym |
| 14 |  | Siłownik cięgnowy pneumatyczny z hamowaniem dwustronnym o stałej wartości |
| 15 |  | Siłownik pneumatyczny podwójny (twin) dwustronnego działania i bezstykową sygnalizacją położenia tłoka |
| 16 |  | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z jednostronnym tłoczyskiem, z zintegrowanym prowadzeniem |
| 17 |  | Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z jednostronnym tłoczyskiem, z blokadą pneumatyczną tłoczyska |
| 18 |  | Siłownik mieszkowy |
| 19 |  | Muskuł pneumatyczny |
| 20 |  | Siłownik membranowy mocujący |
| 8. Specjalne przetworniki energii | ||
| 1 |  | Przemiennik pneumatyczno-hydrauliczny przetwarzający ciśnienie pneumatyczne na równe co do wartości ciśnienie hydrauliczne lub na odwrót
|
| 2 |  | Wzmacniacz ciśnienia, manipulator. Element przetwarzający ciśnienie X na ciśnienie Y, dla dwóch rodzajów płynów
|
| 9. Gromadzenie energii | ||
| 1 |  | Zbiornik pneumatyczny pomocniczy, rezerwowa objętość gazu do uzupełniania połączonych akumulatorów |
| 2 |  | Zbiornik pneumatyczny |
| 10. Źródła energii | ||
| 1 |  | Źródło energii pneumatycznej, symbol ogólny uproszczony |
| 2 |  | Silnik elektryczny |
| 3 |  | Napęd główny nieelektryczny |
| 11. Sterowanie i regulacja energii | ||
| Zawory sterujące kierunkiem przepływu (zawory rozdzielające) | ||
| 1 |  | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 2/2 (dwie drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany dźwignią - zawór odcinający |
| 2 |  | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 2/2 (dwie drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany mechanicznie za pomocą rolki, powrót wymuszony sprężyną |
| 3 |  | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 3/2 (trzy drogi przepływu dwa niezależne położenia) sterowany mechanicznie za pomocą rolki, powrót wymuszony sprężyną |
| 4 |  | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 4/2 (cztery drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany ręcznie za pomocą przycisku, powrót wymuszony sprężyną |
| 5 |  | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 5/2 (pięć dróg przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany za pomocą ciśnienia w obu kierunkach |
| 6 |  | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 3/3 (trzy drogi przepływu, trzy niezależne położenia) sterowany za pomocą elektromagnesów, ustalany w położeniu środkowym sprężynami |
| 7 |  | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 4/3 (cztery drogi przepływu, trzy niezależne położenia) sterowany ręcznie za pomocą przycisku, ustalany w położeniu środkowym sprężynami |
| 8 |  | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 5/3 (pięć dróg przepływu, trzy niezależne położenia) dwustopniowe sterowanie za pomocą elektromagnesów oraz wzrostu ciśnienia, ustalany w położeniu środkowym sprężynami |
| 9 |  | Serwozawór z przekryciem dodatnim w położeniu środkowym, ustalany w położeniu środkowym sprężynami, sterowany elektromagnesem z dwoma cewkami |
| 10 |  | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 4/3 zamknięty w położeniu środkowym, z przekryciem dodatnim (w położeniu środkowym wszystkie drogi przepływu odcięte), z nieskończoną liczbą położeń pośrednich |
| 11 |  | Zawór sterujący kierunkiem przepływu 4/3 zamknięty w położeniu środkowym, z przekryciem ujemnym (w położeniu środkowym wszystkie drogi przepływu połączone wewnętrznie), z nieskończoną liczbą położeń pośrednich |
| 12. Zawory zwrotne, przełączniki obiegu (zawory logiczne) | ||
| 1 |  | Zawór zwrotny nieobciążony, otwiera się wówczas, gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe niż ciśnienie wyjściowe |
| 2 |  | Zawór zwrotny obciążony sprężyną, otwiera się wówczas, gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe od sumy ciśnienia wyjściowego i ciśnienia wynikającego z siły sprężyny |
| 3 |  | Zawór zwrotny sterowany zamykany ciśnieniem, otwiera się wówczas, gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe niż ciśnienie wyjściowe, przy sterowaniu wstępnym może następować sterowanie zamykaniem zaworu bez sprężyny powodującej powrót |
| 4 |  | Zawór zwrotny sterowany otwierany ciśnieniem, obciążony sprężyną, sterowanie otwieraniem zaworu ze sprężyną wymuszającą powrót |
| 5 |  | Przełącznik obiegu (zawór logiczny LUB). Droga wejściowa połączona z wyższym ciśnieniem jest automatycznie łączona z drogą wyjściową w chwili, gdy druga droga wejściowa jest zamykana |
| 6 |  | Zawór podwójnego sygnału (zawór logiczny I). Droga wyjściowa jest otwarta tylko wówczas, gdy obydwie drogi wejściowe są pod ciśnieniem |
| 7 |  | Zawór szybkiego spustu. Jeżeli na drodze wejściowej nastąpi spadek ciśnienia, to droga wyjściowa samoczynnie otwiera się do atmosfery i następuje swobodny wylot czynnika |
| 13. Zawory sterujące ciśnieniem | ||
| 1 |  | Zawór ograniczający ciśnienie, maksymalny jednostopniowy. Ciśnienie wejściowe jest regulowane przez otwarcie drogi obiegu powrotnego albo drogi wylotowwej, położonej naprzeciwko przyłożonej siły (np. sprężyny) |
| 2 |  | Regulator ciśnienia (zawór redukcyjny) dwudrogowy jednostopniowy, nastawiany sprężyną |
| 3 |  | Regulator ciśnienia (zawór redukcyjny) trójdrogowy jednostopniowy, nastawiany sprężyną |
| 4 |  | Zawór redukcyjny z upustem, jeżeli ciśnienie wyjściowe przewyższy ciśnienie nastawiane to nastąpi swobodny wylot powietrza do atmosfery |
| 14. Zawory sterujące natężeniem przepływu | ||
| 1 |  | Zawór dławiący nastawialny, bez wskazania sposobu sterowania albo stanu zaworu, normalnie bez położenia całkowicie zamkniętego |
| 2 |  | Zawór zasuwowy odcinający, normalnie z jednym położeniem całkowicie zamkniętym |
| 3 |  | Zawór dławiący nastawialny, sterowany mechanicznie za pomocą rolki, obciążony sprężyną |
| 4 |  | Zawór dławiąco-zwrotny jednokierunkowy, z nastawialnym dławieniem, ze swobodnym przepływem w jednym kierunku i dławiony przepływem w przeciwnym kierunku |
| 5 |  | Regulator przepływu dwudrogowy ze zmiennym wyjściowym natężeniem przepływu, strzałka na drodze przepływu w symbolu uproszczonym oznacza wyrównanie ciśnień bez wyrównania temperatury |
| 6 |  | Regulator przepływu dwudrogowy z wyrównaniem temperatury ze zmiennym wyjściowym natężeniem przepływu, strzałka na drodze przepływu w symbolu uproszczonym oznacza wyrównanie ciśnień z wyrównaniem temperatury |
| 7 |  | Dzielnik strumienia. Przepływ jest dzielony na dwa strumienie przy ustalonym natężeniu przepływu, zależnym od zmian ciśnienia, groty strzałek wskazują wyrównanie ciśnienia |
| 15. Gromadzenie, przygotowanie i utrzymanie właściwości płynu | ||
| Elementy przygotowujące i utrzymujące właściwości płynu | ||
| 1 |  | Filtr symbol ogólny |
| 2 |  | Filtr z dodatkową przegrodą filtracyjną, magnetyczną |
| 3 |  | Filtr ze wskaźnikiem zanieczyszczeń |
| 4 |  | Zawór spustowy oddzielacza, ze spustem siłą mięśni |
| 5 |  | Zawór spustowy oddzielacza, ze spustem automatycznym |
| 6 |  | Filtr z oddzielaczem, ze spustem siłą mięśni |
| 7 |  | Osuszacz powietrza (do osuszania sprężonego powietrza, np. za pomocą środków chemicznych) |
| 8 |  | Smarownica. Olej jest wprowadzany do powietrza w celu smarowania urządzenia, do którego jest doprowadzane powietrze |
| 9 |  | Zespół elementów przygotowujących płyn, może składać się np. z filtru z oddzielaczem, zaworu redukcyjnego, manometru, smarownicy |
| 10 |  | Zespół elementów przygotowujących płyn, może składać się np. z filtru z oddzielaczem, zaworu redukcyjnego, manometru |
| 11 |  | Chłodnica (wymiennik ciepła), bez pokazania linii przepływu czynnika chłodzącego |
| 12 |  | Chłodnica (wymiennik ciepła), z pokazaniem linii przepływu czynnika chłodzącego |
| 13 |  | Nagrzewnica |
| 14 |  | Regulator temperatury. Ciepło może być doprowadzene lub odprowadzane |
| 16. Przyrządy pomiarowe i czujniki | ||
| 1 |  | Wskaźnik ciśnienia |
| 2 |  | Manometr |
| 3 |  | Manometr różnicowy |
| 4 |  | Termometr |
| 5 |  | Wskaźnik poziomu cieczy |
| 6 |  | Wskaźnik przepływu |
| 7 |  | Przepływomierz |
| 8 |  | Przepływomierz całkujący |
| 9 |  | Obrotomierz do pomiaru częstości obrotów |
| 10 |  | Miernik momentu obrotowego |
| 11 |  | Przetwornik analogowo ciśnieniowy, generujący sygnał elektryczny odpowiednio do wartości ciśnienia wejściowego |
| 12 |  | Przetwornik ciśnienia (np.: przetwornik pneumo-elektryczny), generujący sygnał elektryczny po przekroczeniu uprzednio nastawionego ciśnienia (o stałej wartości lub nastawialny) |
Symbole pneumatyczne są nieodłącznym elementem dokumentacji technicznej, schematów i rysunków związanych z układami pneumatycznymi. Umożliwiają one czytelne i jednoznaczne przedstawienie działania i konstrukcji różnych komponentów w układach pneumatycznych. Symbole pneumatyczne są standaryzowane i opisane w normach międzynarodowych, takich jak ISO 1219-1 i DIN ISO 1219-2. Normy te definiują graficzne przedstawienie różnych elementów i połączeń w układach pneumatycznych.
Symbole pneumatyczne są kluczowe w tworzeniu schematów i rysunków technicznych, które są podstawą projektowania, instalacji i konserwacji systemów pneumatycznych. Umożliwiają one inżynierom i technikom jednoznaczne zrozumienie działania systemu oraz lokalizację i diagnozowanie ewentualnych problemów. Ponadto, standardowe symbole zapewniają zgodność z międzynarodowymi normami, co ułatwia współpracę i wymianę informacji między firmami i specjalistami z różnych krajów.